z życia drzew i ogrodów

Napisałam byłam, że dopóki wokół Ogrodu Krasińskich trwały kłótnie, dotyczyły one głównie dwóch kwestii: stanu zdrowotnego usuniętych drzew oraz samej idei rewaloryzacji.
I wstyd mi za „fachowców”, „ekspertów” (z firmy;-DDDDD), „ogrodników”, „architektów krajobrazu”, komentujących zdjęcia pni lip drobnolistnych, że drzewa były „chore”, „wypróchniałe” i nadawały się tylko do wycięcia. Należy się wpis edukacyjny.
Fachowcy od zieleni powinni jakoś tam orientować się w anatomii i fizjologii roślin.
Nauki te mówią nam, jak drzewo przyrasta na grubość. Pierścień miazgi (tkanki twórczej) znajdujący się na obwodzie łodygi (pnia) produkuje nowe komórki, które odkłada na zewnątrz (łyko, przewodzące asymilaty) i do wewnątrz (drewno, przewodzące wodę). W miarę wzrostu drzewo potrzebuje coraz więcej wody, rozpoczyna się przyrost wtórny, czyli grubienie pnia dzięki odkładaniu w kierunku środka komórek drewna. Komórki te już w momencie, gdy zaczynają pełnić swoją przewodzącą funkcję, są martwe. W miarę przyrostu na grubość najbardziej wewnętrzne warstwy komórek drewna zostają ściśnięte, tworząc niefunkcjonalną, twardą, ciemną na przekroju pnia warstwę, tzw. twardziel (niektóre drzewa, np. klon, nie tworzą twardzieli).
Bywa, że ta martwa tkanka zostanie zainfekowana przez grzyby saprofityczne (odżywiające się martwą materią organiczną) lub larwy owadów, żywiące się martwym drewnem. Wewnątrz pnia powstaje próchnica. Jest to związany ze starzeniem się drzewa, naturalny proces.
Próchnica może być widoczna na zewnątrz np. przez otwarty ślad po gałęzi, dziuplę wykutą przez ptaka, mechaniczne lub mrozowe uszkodzenie pnia. Jest to w pewnym sensie komfortowa sytuacja, gdyż możemy podjąć leczenie drzewa. Polega ono na oczyszczeniu pnia wewnątrz z próchnicy „do zdrowego drewna”, pozostawieniu do obeschnięcia, zaimpregnowaniu preparatem grzybobójczym i pozostawieniu otworu, aby zmniejszyć niebezpieczeństwo zawilgocenia, sprzyjającego infekcji grzybowej (istnieją grzyby pasożytujące w czynnych tkankach przewodzących, powodujące szybkie obumieranie drzew). Żywe tkanki sąsiadujące z ubytkiem tworzą tkankę przyranną (kalus) „zalewającą” ranę.
Powstawanie w centralnej części pnia pustej przestrzeni jest typowe dla biologii drzewa i w żaden sposób nie wpływa niekorzystnie na właściwości mechaniczne drzewa jako całości, jego odporność na zginanie i obciążenie wiatrem. Pomyślcie o zginanych wiatrem bambusach, źdźbłach zboża czy też konstrukcjach budowanych przez człowieka- pusta w środku rura to oszczędność materiału i redukcja ciężaru przy zachowaniu optymalnych właściwości mechanicznych. Ewolucja się nie myli.
Wreszcie- to nic złego, że drzewo ma dziuplę, czyli ubytek. Nawet takie drzewa mogą nas przeżyć, a przy tym są miejscem schronienia i rozmnażania się ptaków i nietoperzy, ich korzenie mikoryzują z grzybami, które wzbogacają ekosystem glebowy, a które obumrą wraz ze śmiercią drzewa.
Oczywiście wszystko to dotyczy także krzewów, które zwykle łatwo odmłodzić za pomocą odpowiedniego cięcia.
Podstawowe zasady pielęgnacji drzew, do zastosowania także w ogrodzie przydomowym, tak się przedstawiają:

Drzewo to nie tylko pień i korona, ale i korzenie. Potrzebują one około metra głębokości natlenionej, niezagęszczonej gleby. 75% systemu korzeniowego znajduje się na głębokości do 30 cm. Nawet wałowanie ścieżek w pobliżu pnia może być niebezpieczne dla korzeni.

Odsłonięcie bryły korzeniowej, uszkodzenie lub przesuszenie korzeni, w przypadku niektórych gatunków (np. dąb, buk) także zmiana poziomu wody gruntowej bardzo często skutkuje śmiercią drzewa, ale jest ona odroczona w czasie- o mniej więcej trzy lata, bo przez ten czas drzewo może korzystać z substancji zapasowych.
 Radykalne cięcie szkodzi drzewom- przez duże otwarte rany pozostałe po amputacji wnikają patogeny. Najlepiej uformować koronę drzewa w pierwszych latach jego życia, a później unikać ingerencji. Cięcie prześwietlające u tych gatunków, które tego wymagają (np. jabłoń, głóg) należy prowadzić regularnie, nie usuwając więcej niż 15- 20% masy gałęzi jednorazowo.
 Drzewa należy leczyć. Nawet V- kształtne rozgałęzienia grożące rozłamaniem współcześnie koryguje się odpowiednim wiązaniem.

Nie przesadza się starych drzew. Przesadzenie drzewa w wieku powyżej 15 lat, nieszkółkowanego (tzn. takiego, którego bryła korzeniowa nie była regularnie zagęszczana przez obcinanie korzeni na jej powierzchni) wiąże się z usunięciem większości systemu korzeniowego i prawie pewną śmiercią drzewa. Z tego powodu sens ma też sadzenie młodszych drzew- szybciej się ukorzenią i nadrobią różnice we wzroście.
 Wycinka jest ostatecznością, nawet drzewa z ubytkami mogą przeżyć kilkaset lat, bo tak są zaprogramowane genetycznie. Należy jedynie sprawdzać, czy są stabilnie posadowione w gruncie i nie grożą przewróceniem się.

One mają życie pozagrobowe- obumarłe drzewo nadal służy ekosystemowi, jest siedliskiem dla tysięcy grzybów, owadów i innych stworzeń, dlatego nie powinno się go usuwać, tylko zostawić tam, gdzie umarło. A przynajmniej zakompostować zrębki i użyć tego kompostu w ogrodzie.

Mądre są drzewa. 

***

Ąkej, chodźmy do parku, aby rzeczone egzemplifikować.

Do naszego kyjowo- kijowego parku. Grabiszyńskiego.

Park ów, uff, był kiedyś cmentarzem i to widać- po szpalerach świerków i grabów, dużym udziale dojrzałych, pięknych żywotników, choin, daglezji, po układzie alej, bluszczowym runie.

Takie zaroślowe klimaty tam panują.

i póki co nikomu to nie przeszkadza.

stary głóg, co prawda z jemiołą, ale jaki piękny rysunek gałęzi, podkreślony śniegiem!

choina, wspomnienie po cmentarzu. Tak, wiem, odchylona i jednostronna, bo biczowana przez  rosnącą "za blisko" lipę, ale co z tego. Żyje i jest ładna.

dąb z ubytkiem wgłębnym, i co z tego

swobodnie rosnąca jabłoń o typowo wykształconej koronie

Zdjęcia poniżej pokazują, że bez ingerencji drzewa radzą sobie, dopasowują do siebie swój pokrój i dobrze wyglądają. Obcięcie konara (jak tutaj nad ścieżką) deformuje ich sylwetkę.

 No i zabytkowe aleje.

z jesionów pensylwańskich, które kiedyś zostały ścięte i odrosły od korzeni

monumentalna lipowa

lipy, a w osi jakiś barak, przed wojną był tam cmentarz cd.

lipy, w głębi szpaler grabów i topoli włoskich

takich właśnie topoli. W miejscach, gdzie się zużyły, zastąpiono je kolumnowymi dębami (Quercus robur  'Fastigiata')

zresztą topole włoskie pięknie się odnawiają po ucięciu zamierającego wierzchołka. Zdjęcie z innego miejsca Wrocławia, gdzie skrócono je kilka lat temu.

wiekowa topola czarna, dla porównania z A:*

stoi i ma się dobrze, na nikogo nie czyha.

 O cmentarnym pochodzeniu parku przypomina pomnik.

 Z pozbieranych po chaszczach nagrobków.

 No miło, ale byłoby fajniej, gdyby większość tych nagrobków nie została przekuta na polskie pomniki, wbudowana w schody i elewacje, użyta na podbudowę dróg.

Zachowała się jednak część, gdzie obok siebie leżą ostatni breslauerzy i pierwsi wrocławianie.

...

***

Druga sprawa to stosunek do idei rewitalizacji/rewaloryzacji.
Można powiedzieć, że funkcjonują dwie szkoły: "odtworzeniowa" (podejście konserwatorskie, bardzo popularne- w przyszłym tygodniu jadę np. obejrzeć park w Zabrzu pod kątem zrobienia oferty na projekt. Oczekiwania zamawiającego są takie: odtworzyć historyczny układ, pozbyć się naleciałości, wyciąć wszystkie "samosiejki".) i "nie kontroluj, koryguj", czyli bliska memu sercu.
Zwolennicy odtworzenia piszą swoje (ogrodnik Tomek przegiął, naprawdę), zakładają eventy na fejsie, np. (nie wchodźcie, co im będziemy statystki nabijać;-p). Sprawa poniekąd stała się POlityczna, no bo wiadomo.
Znamienne, że w tej grupie jest wielu "expertów", "specjalistów", urzędników, "architektów krajobrazu" i wogle znawców zieleni. Strasznie to przykre, jeszcze jedna przesłanka tego, jakim jesteśmy zaściankiem, jacy wyrobnicy- rzemieślnicy bez wyobraźni, polotu, wiedzy, obycia i w ogóle ROZKMINY mienią się artystami i uszczęśliwiaczami ludzkości.
O- kej, nie każdy może być wizjonerem, ale JEST się na kim wzorować, JEST z czego czerpać. Na świecie OBECNIE robi się to inaczej.
Piet Oudolf.
Kongjian Yu.
Ech.
Oglądałam projekt Ogrodu Krasińskich- jest poprawny w sensie kompozycji i doboru roślin, ale nie do przyjęcia z przyrodniczego punktu widzenia, bezpieczny i zachowawczy. Taki, żeby zrobić efekciarskie "coś", żeby zamawiający dał radę finansowo, a wykonawca maksymalnie zarobił.
Ech.
No Szaniory to to nie są.
Nie znaczy to, że sprawa OK ucichła. Dzieje się wiele, ale po szamotaninie i przepychankach z urzędnikami i innymi przeciwnikami nastał czas działań bardziej dyskretnych, konkretnych i z szansą na powodzenie, tzn. uratowanie tego, co jest i zmianę projektu. Na ile mogę z daleka, to w tym uczestniczę, podziwiając sprawność i działania uczestników protestu.
Dlatego- jeżeli pytacie "co robić", to napiszcie do mnie, podpowiem i nakieruję: megi-moher@wp.pl

***

Wiecie, że dzisiaj jest Dzień Mokradeł?

I Dzień Świstaka?

I Dzień Rozbiórki oraz Eksmisji Albina. Był z nami tak długo, bo nie chcieliśmy wystawiać go na mróz. Ale teraz mam poważne wątpliwości co do jego przyszłości.
To się biorę.
Pozdrówka, Megi.