Ogród zrównoważony, ekstensywny, naturalny... intro.

Jakbyśmy go nie nazwali, marzymy o nim. O ogrodzie bezobsługowym i pięknym. Pasywnym, tak też można.

Zacznijmy od indoktrynacji.

Ogród jest ekosystemem.

Zawiera- powinien zawierać- wszystkie poziomy troficzne, których nazwy pamiętamy ze szkoły. Producentów materii organicznej, wytwarzanej z wody i dwutlenku węgla- czyli rośliny.

Konsumentów pierwszego i kolejnych rzędów, czyli roślinożerców i drapieżców.

 (kruszczyca złotawka- dorosłe chrząszcze jedzą KWIATY. mniam.)

Destruentów (reducentów), czyli bakterie i grzyby, które rozkładając martwe ciała przedstawicieli dwóch pierwszych grup zamykają obieg materii, przekształcając związki organiczne w dwutlenek węgla, wodę i sole mineralne.

 (martwa materia w ekosystemie;-p)

 (śluzowiec)

Przez ekosystem przepływa energia słoneczna, magazynowana w wiązaniach związków organicznych i uwalniana w postaci ciepła podczas ich rozkładu.

I taki domykający się bilans jest sytuacją idealną. Potrzebujemy więc w zrównoważonym ogrodzie konsumentów i destruentów, aby zapewnić obieg materii i przepływ energii. Nie możemy poprzestać na wyselekcjonowanej grupie roślin.

Dygresja: obieg materii zamknie się tylko wtedy, kiedy wyprodukowana biomasa zostanie przetworzona. Możliwości konsumentów i reducentów w tym zakresie są dostosowane do jej produkcji, a "dorzucanie" materii, jak np. wyrzucanie do lasu pokosu trawy czy ściętych gałęzi, skutkuje zaburzeniem równowagi ekosystemu, który nie jest w stanie sobie poradzić z nadmiarem. W najlepszym wypadku dojdzie do eutrofizacji środowiska, manifestującej się np. bujnym rozwojem gatunków azotolubnych, chociażby pokrzyw i dzikiego bzu czarnego.

(tak poza, to czarny bez to jedna z moich ukochanych roślin ever)

Czujemy instynktownie, i słusznie, że im bardziej system jest skomplikowany, tym jest stabilniejszy, brak jednego z wielu ogniw mniej zakłóca jego pracę niż brak poważnej części. Im bogatszy w gatunki jest ekosystem, tym ma większe zdolności do samoregulacji, zastępowania utraconych ogniw, kontroli populacji szkodników i patogenów.

Potrzebujemy więc w zrównoważonym ogrodzie bioróżnorodności i bogactwa form życia.

Dygresja: ta różnorodność manifestuje się rozmaicie, np. taki wygląd liści o tej porze roku jest czymś normalnym w przyrodzie. Egzotyczne rośliny w naszych ogrodach nie mają aż tylu naturalnych wrogów.

Ale nam, pechowo, zależy głównie na roślinach ozdobnych.  A te mają określony zakres tolerancji ekologicznej, czyli spektrum danego czynnika, w którego zakresie są w stanie przeżyć. I niekoniecznie ich optimum ekologiczne pokrywa się z warunkami, jakie im zapewniamy.

Mimo  że czasem wydaje nam się, że rośliny ozdobne istnieją po to, żeby nas cieszyć, one kierują się własną strategią przetrwania. Dostosowują ją do zmian środowiskowych (na przykład uwzględniają cykliczną i przewidywalną zimę, którą trzeba jakoś przeżyć) i stosują taktyki przetrwania trudnych do przewidzenia zmian (na przykład przy „dobrej” pogodzie i optymalnym nawożeniu inwestują we wzrost wegetatywny, a po pogorszeniu warunków wchodzą w fazę kwitnienia i owocowania, aby zwiększyć liczbę potomstwa, jego zmienność i przejść przez niekorzystny okres w formie przetrwalników).

Oczywiście nie robią tego świadomie i chytrze, tylko w zależności od warunków uruchamiają korzystne dla przetrwania mechanizmy;-)

Efekt tych strategii roślin często rozmija się z naszymi oczekiwaniami. Nie rosną tak bujnie, jakbyśmy chcieli, nie kwitną, zamierają, dają się atakować szkodnikom, przegrywają konkurencję z roślinami spontanicznymi…

Warto zadać sobie pytanie, skąd się biorą te oczekiwania, tak nierealistyczne wobec reguł przyrody. Mam hipotezy;-p

Po pierwsze- wynikają one z samej definicji ogrodu jako „czegoś ogrodzonego”, sztucznego tworu, wyciętego z przyrody.

Po drugie- z biblijnego nakazania „idźcie i czyńcie Ziemię sobie poddaną”, z idei walki z przyrodą, ujarzmiania jej, a tak naprawdę- z czasów pierwszych, gdy Natura była groźna, osaczająca, nieprzewidywalna… i wracamy do punktu pierwszego, do ogrodu jako miejsca bezpiecznego, archetypu Raju. I dziś czujemy się bezpiecznie, mogąc KONTROLOWAĆ siły natury. Dzięki takiemu myśleniu powstają ogrody wycięte z kontekstu i nienawiązujące dokrajobrazu, których główną zasadą wydaje się przesłanie, żeby były jak najbardziej różne od otoczenia.

Po trzecie- z feudalnych korzeni. Ogród to coś, co możemy pokazać ludziom, których niekoniecznie zaprosimy do domu. Od zawsze pełnił funkcję reprezentacyjną, miał zadziwiać, oszałamiać bogactwem i świadczyć o materialnej potędze swojego właściciela, którego stać było na jego założenie, sprowadzenie drogich roślin i wysokonakładową obsługę.  Na skutek takiego myślenia inwestorów powstają np. takie nieogarnięte potworki. Widać przeinwestowanie, nadmierne bogactwo treści i form, śmietnik pomysłów. Nawiasem mówiąc, ktoś ma odwagę  takie pomysły realizować i się nimi chwalić.

Poprawcie mnie, jeżeli się mylę;-)

I… coś z tego zostało i funkcjonuje do dzisiaj. I gdyby właściciele i zarządcy ogrodów uświadomili sobie chociaż w części swoje pierwotne motywacje, prawdopodobnie dostrzegliby także ich anachroniczność i śmieszność w naszych czasach, a ja nie musiałabym odpowiadać na przykładowe pytania oraz prowadzić edukacji w polu i zagrodzie:

„w tej ziemi ogrodniczej nie ma torfu???” (pracownik parku narodowego, z oburzeniem, nt. zastosowanego substratu. Znów nawiasem, dziwne, że torf, surowiec nieodnawialny, znalazł się w specyfikacji warunków zamówienia w projekcie przyrodniczym.)

„kiedy ten buk zakwitnie?” (pytanie byłoby nie od rzeczy, ale chodziło o kwiaty mniej więcej takie, jakie mają magnolie;-)

„proszę posadzić to drzewo niżej, bo jest za wysokie” (i 1 500 innych pytań świadczących o tym, że traktujemy rośliny jak meble, które nigdy się nie zmienią, nie zachorują, nie urosną, nie trzeba ich podlewać, za to można dowolnie przestawiać)

„czy te drzewa będą miały w tym roku liście?” (o drzewach liściastych posadzonych w marcu. Te akurat mają liście;-p)

„ mają 10 dni na przyjęcie się, bo później wyjeżdżam na urlop i nie będzie miał ich kto podlewać” (takie ultimatum)

„trzeba było wykopać te bluszcze, zanim posadziliście drzewo, i posadzić je z powrotem, bo się pogniotły!” (*)

Bo w czym zagraża nam dziś przyroda? To my jesteśmy dla niej zagrożeniem. Dlaczego kontrolując czujemy się bezpiecznie? Tak naprawdę najważniejszych w życiu rzeczy nie jesteśmy  w stanie kontrolować, a te, które kontrolować dajemy radę, to tylko tematy zastępcze, których ogarnianie daje złudne poczucie bezpieczeństwa. Jaką władzę i siłę daje nam zaspokajanie swoich ogrodowych kaprysów? Hmmmm…

Dzisiaj powinniśmy- mamy obowiązek- kierowania się innymi zasadami.

Po pierwsze- kosztem naszego oddziaływania na biosferę.

Po drugie- potrzebą ochrony naturalnych siedlisk i ich elementów.

Po trzecie- zasadą zrównoważonego tempa rozwoju i poszukiwania harmonii.

Aby ogród stał się miejscem naszego spotkania z przyrodą… Można na przykład podejść do jego projektowania w taki, miękki sposób.

Czyli: NIE KONTROLUJ, KORYGUJ. A jak do tego dążyć- o tym w następnych odcinkach… i dla wytchnienia od indoktrynacji kilka zdjęć z niewątpliwie zrównoważonego moherowego ogrodu:

oraz z jednego z "naszych" ogrodów. Dlaczego jest zrównoważony? Bo panuje w nim duża bioróżnorodność:-)

ach, te bodziszki i szałwie, ta niebieskość... nie do ogarnięcia;-)

( a dlaczego ja z tym do was, Drodzy Czytelnicy, tacy świadomi i wrażliwi? Bo nie mam do kogo;-ppp, nie do wszystkich docierają proste prawdy;-P a tak naprawdę po to, żeby dać wam ARGUMENTY uzasadniające różne mało popularne działania, jak niekoszenie trawnika czy nieużywanie herbicydów. Trzymajcie się, trzymam za was!)

Pozdrówka, Megi.