post o chwastach

a tak naprawdę o ROŚLINACH SPONTANICZNYCH.
Bo one spontaniczne są, jak już kiedyś pisałam.
Czy to za to ich tak nie lubimy? Za to, że tak trudno nam je KONTROLOWAĆ? Że plenią się w zakątkach, zaśmiecają grządki, wprowadzają nieporządek w zaplanowaną kompozycję ozdobnych roślin?
Ale one takie są, taka ich natura. Zdolności adaptacyjne (niskie wymagania siedliskowe, duża odporność na niekorzystne warunki)  i strategia przetrwania (np. wytwarzanie licznych nasion, które są w stanie długo przebywać w stanie spoczynku, szybki i bujny wzrost) dają im przewagę nad roślinami, które uznajemy za ładne i pożądane. Wygrywają konkurencję. A btw, często sami jesteśmy winni, sadząc gatunki ozdobne życzeniowo, zgodnie z naszym widzimisię, a nie z siedliskiem.

Chwasty to często rodzime rośliny, przypisane do siedlisk, na których budujemy swoje domy i zakładamy ogrody, archeofity, towarzyszące od wieków uprawom rolnym, czy rośliny ruderalne, przystosowane do warunków, jakie stwarza człowiek (np. dużo azotu w podłożu). Są to także rośliny introdukowane lub zawleczone z innych krain geo, często w nowych warunkach i przy braku czynników ograniczających stające  się inwazorami. Więcej, także o pozytywnej i negatywnej roli chwastów, o chwastach wymierających i wymarłych znajdziecie na wiki- bardzo dobry tekst.
Najważniejsza, pozytywna rola chwastów w naszych ogrodach i w mieście: są roślinami karmowymi i schronieniem dla wielu bezkręgowców, a te dla ptaków, jeży, jaszczurek... więc chwasty zwiększają bioróżnorodność. Wiele ptaków (np. mazurki, szczygły) żywi się nasionami i od dawna wiadomo, że wykaszanie wszystkiego przyczynia się do ich ginięcia.

***

Ten bukiet chwastów to dla was na Mikołajki, chociaż i tak nie przebije wpisu sprzed roku, wciąż w czołówce wyszukiwań. Tym razem się tradycyjnie spóźniłam, wczoraj się chwaliłam, że taka zdrowa jestem, no i proszę, mi- grena niespodziewana i różne takie.
Chcę wam także BARDZO podziękować za impresje na temat Tajemniczych Ogrodów. To nie ja zadałam pierwsza to pytanie, to Gwenaelle. Ale rozniosło się i poruszyło Tajemniczą Strunę, napisała GAJA, M., i Mar, i Anka Wrocławianka (u niej warto przeczytać także  komentarze), schronienie i Ania M. (kogoś pominęłam?)
Jednym z Tajemniczych Ogrodów Ani było Chwastowisko, którego opis cytuję:

"... szłam wąską ścieżką między wyrośniętymi łopuchami i cykorią podróżnik, chłonąc cykanie koników polnych, brzęczenia i zapach rozgrzanego powietrza. Chciałam wtedy stać się maleńka i zanurzyć się w ten gąszcz. Kocham chwasty. Wydawało mi się wtedy i zawsze mi się wydaje, że wyrośnięte, niekoszone chwasty to komunia nieba z ziemią."

(A ja chciałabym te wszystkie teksty o ogrodach zebrać i uchronić od zapomnienia. Jak to zrobić?)
Te zdania budzą i moje wspomnienia...
... Od niedawna mieszkamy w nowym bloku, w mieszkaniu z lat 60tych (bo są lata 60te), wystylizowanym od mebli i zasłon po kuchenne fartuszki, look Taty i kostiumik Mamy. Ale tę różnicę między naszym mieszkaniem a domami koleżanek zauważę dopiero, kiedy pójdę do szkoły. Przy bloku rośnie ogromna topola biała i topola włoska, obie sypią białym puchem nasion, który wiruje i zapada w gruzowiska, dając początek Laskowi. Lasek porasta ruiny, doły i wądoły, w których pełno skarbów, kawałków szkła i porcelany, dmuchawców i stokrotek, cegieł do rysowania po innych cegłach, słońca, srebrnych liści topoli i zapachu robinii. Lasek jest pierwszą dżunglą mojego dzieciństwa, rozciągającą się tuż za drzwiami mieszkania, a całe miasto jest pełne takich pustek i Lasków, co mnie- wtedy- nie dziwi.
... Kilka lat później przeprowadzamy się do nowego domu, jesteśmy pierwsi na dzielni, przyszłe domy sąsiadów, ceglane, puste, bez okien, z piaszczystymi posadzkami, są terenem eksploracji. Między nimi dżungle komos, łopianów i bylic, pod koniec zimy suche, szare i trzeszczące. Na brzegach dołów z wapnem gaszonym pojawiają się słoneczka podbiałów, lśniące w ostrym słońcu, i już wiadomo, że jest marzec, jeszcze chwila, i tropikalna dżungla oszaleje, pojawią się ciężarne kotki i nowe koty do wychowania i oddania, a później będą wakacje.

podbiał pospolity, Tussilago farfara

... Moja Mama ma bliżej do pracy, ale i tak się spóźnia, ma to po mnie i przeze mnie, i przez brata, czasem w dodatku musi nas zabrać ze sobą. Biegniemy wtedy na skróty, lipową aleją, brukowaną ulicą, wpadamy w gąszcz dawnych ogrodów, teraz splątanych chmielem i kielisznikiem, pachnących czarnym bzem, trochę strasznych, bo wśród pokrzyw tylko wąska ścieżka... wyprowadza nas znów w światło, kolejną aleją brzęczących lip między łąką a łąką. Aleja prowadzi do dawnego folwarku, teraz są tam biura. W pracy u Mamy koloruję krowy i wypełniam kwity.
... Naprzeciw naszego domu, po przeciwnej stronie ulicy, przed wojną było obserwatorium meteorologiczno- sejsmologiczne, to. (na zdjęciach na tej stronie: willa z 1909, rozbudowana w latach 30tych XX wieku na potrzeby obserwatorium, plac po jej wyburzeniu- drzewko na pierwszym planie to mój dereń, tam siały się komosy i maki- obecna zabudowa i nasza suszarnia)
... Teraz, dwadzieścia pięć lat po, są tylko schody, studnia i betonowy plac, na którym plenią się rozchodniki ostre i białe. Moi Rodzice wycinają szpadlem płaty i układają je wzdłuż ścieżki w naszym słonecznym wtedy ogrodzie.
Jest także dereń, wiosną w złotej mgiełce, latem jego gęste liście ukrywają moje własne obserwatorium, w którym z rozwidlenia gałęzi bezpiecznie i niezauważenie kontroluję okolicę. Kiedy pojawi się Piotrek na swoim rowerze aka Kozuli sfruwam z gniazda i ganiamy się w labiryncie komos, szczęśliwi, zziajani jak szczeniaki, z dreszczem strachu przed niezabezpieczoną studnią i jeszcze z jakimś dreszczem... nie było to tak niewinne i dziecinne, jak myślały moje szkolne koleżanki, śmiejąc się z wyżyn lalkowo- dziewczyńskich spraw.
W sierpniu, w imieniny Ojca, wystarczy nałamać wiecheć nawłoci, ozdobić cykorią i ustawić na stole, przy którym wieczorem będzie jasno, bogato w ludzi i śmiech... a obok mnie w rozświerszczonej ciemności letniej nocy upadnie żarzący się meteoryt.

kielisznik zaroślowy, Calystegia sepium, wspina się po wrotyczu pospolitym, Tanacetum vulgare.

... Lata później wracam do domu ze szpitala z brand nju Weganką, jest początek lipca, kwitną białe lilie i róże. Kładę ją na brązowej kanapie w dziennym, już na zawsze będzie ze mną. Trochę mnie to uwiera, że nawet głowy nie da się umyć na jeden raz, karmię piersią na balkonie, patrząc na chwastowisko po drugiej stronie ulicy, gdzie na świeżo zaoranej glebie rozpasały się maki, i powiewają jak szkarłatne chusteczki wśród głuchego jęczmienia, a ja tęsknię, jak matka Janet Frame ("Na wyspę- teraz"?)... i myślę, że KIEDYŚ tam pójdę, to będzie wyprawa na miarę życia.
Ąkej. Mam mgliste wrażenie, że trochę przesadziłam, od ogrodu i kur, po chwasty, i zanudzam temi wspomnieniami. Obiecuję, że w najbliższym czasie się to nie powtórzy.

***

W takim razie- bukiet roślin spontanicznych, które możecie zaprosić do swojego ogrodu.
Jeżeli macie kawałek terenu, który przekopujecie co roku, to możecie wysiać jednoroczne:

mak polny, Papaver rhoeas. Jego nasiona wykiełkują nawet po kilku latach spędzonych w glebie, po wydobyciu na powierzchnię.

chaber bławatek, Centaurea cyanus. Rośnie na glebach ubogich w wapń (jest rośliną wskaźnikową niskiego poziomu wapnia)

rumianek pospolity, Matricaria chamomilla

Jeżeli macie kawałek suchy i piaszczysty, to sprawdzą się:

koniczyna polna, Trifolium arvense. Roślina wskaźnikowa gleb kwaśnych.

goździk kropkowany, Dianthus deltoides. Trudno nazwać go chwastem, ale spontaniczny jest.

goździk kartuzek, Dianthus carthusianorum

żmijowiec pospolity, Echium vulgare

macierzanka piaskowa, Thymus serpyllum

kocimiętka, Nepeta sp.

mydlnica lekarska, Saponaria officinalis

kwiaty pachną słodko, a wywar z korzenia mydli się^^

przymiotno białe, Erigeron annuus

marchew zwyczajna, Daucus carota. Zwykłam wyskubywać te bordowe środkowe kwiatki;-) ang. Queen Ann's Lace, zdjęcie miało pomóc zapamiętać. I pomogło:-)

krwawnik pospolity, Achillea millefolium

lnica pospolita, Linaria vulgaris

smółka pospolita, Silene viscaria

jej łodygi są lepkie w górnej części, przyklejają się do nich różne puszki^^

przytulia właściwa, Galium verum

Jeżeli nie wykaszacie regularnie trawnika (albo macie kawałek świeżej łąki), to mogą tam rosnąć:

dąbrówka rozłogowa, Ajuga reptans

tysiącznik, Centauria erythraea

przetacznik ożankowy, Veronica chamaedrys

błękitne, grzbieciste kwiaty<3

komonica zwyczajna, Lotus corniculatus

złocień właściwy, Leucanthemum vulgare

chaber łąkowy, Centaurea jacea, w tle owocująca wiązówka błotna, Filipendula ulmaria

bodziszek łąkowy, Geranium pratense

ulubiona roślina TP

ale trudno mu się dziwić

Jeżeli nie boicie się sąsiadów, polecam to:

mniszek lekarski, Taraxacum officinale

A jeśli chcecie ich wkurwić na maxa, dobre będzie to:

podagrycznik zwyczajny, Aegopodium podagraria. Na bank przejdzie do ich ogrodu i  nigdy się go nie pozbędą.

 i to:

jaskier ostry, Ranunculus acer. Nie wyplewią go z trawnika.

W miejscach słonecznych, ale wilgotnych będą rosły:

żywokost lekarski, Symphytum officinale. Jeszcze niedawno leczniczy, dziś trujący.

kuklik zwisły, Geum rivale

ależ on ma owocki!

jaskier ostry, Ranunculus acer

firletka poszarpana, Lychnis flos- cuculi

tojeść pospolita, Lysimachia vulgaris

krwawnica pospolita, Lythrum salicaria

A w wilgotnych i cienistych- to:

czyściec leśny, Stachys sylvatica. Brzydko pachnie.

bniec czerwony, Melandrium rubrum

jest rośliną górską

bodziszek żałobny, Geranium phaeum

przezierny w słońcu, żałobny w cieniu

Wszędzie urośnie to:

oset, Carduus sp.

czyż nie piękny? secesja indid.

cykoria podróżnik, Cichorium intybus, Intymny cichobus

pasternak zwyczajny, Pastinaca sativa

brodawnik? hm.

Hm.
Starałam się nie zanudzić zdjęciami i wybrać ŁADNE chwasty.
Ale te "brzydkie" też są potrzebne, na przykład pokrzywa jest rośliną żywicielską dla gąsienic takiego ładnego motyla, którego z braku pokrzyw już prawie nie widuję:

rusałka pokrzywnik

A jakich chwastów NIE wprowadzać do ogrodów?
Ekspansywnych i inwazyjnych, jak nawłoć, rdestowiec sachaliński i ostrokończysty, niecierpek gruczołowaty... o, tu ciekawe przemyślenia Tupai w temacie.
Kto wie, może nawet taki piękny ślaz, którego obserwuję w pewnym miejscu już drugi rok, okaże się inwazorem:

I jeszcze na dowód, że chwasty są trendy...

koniczyna biała, Dania

ziele gęsiej stopki? tak, to pięciornik gęsi!

bylica pospolita na wystawie ogrodniczej w Lobau, Niemcy

ślaz (w towarzystwie gaury), tamże

śmiałek darniowy- chwast pastwiskowy i sadziec konopiasty

trzcinnik

naszyjnik, mój ulubiony prezent ever^^

też fajny prezent...

To ja idę spać, jak doradzono mi na pewnym blogu.
Lepiej w łóżku zalogować
się, niż dać się sprowokować.
Pozdrówka, Megi.
A:
Lepiej zliczyć własne zera
niż wyzywać od Mohera.