od początku

niedziela, 3 marca 2019

dyktatura trawnika i co z tego wynika

Wiedziałam, że tak będzie.
Jesienne ograniczenie grabienia liści do nawierzchni i trawników oraz RĘCZNE (bez użycia dmuchaw i ciężkiego sprzętu) zbieranie ich we wrocławskich parkach można uznać za wspólny sukces miejskiej przyrody, zarządców zieleni (części zarządców zieleni) i społeczników.
Tak to wyglądało w Parku Grabiszyńskim:
Październik 2018.
Listopad 2018.
 
Przepięknie, prawda? Liście leżą sobie, gdzie spadły, i robią, co do nich należy.
Przede wszystkim robią ściółkę, a jako ściółka utrzymują w glebie wilgoć (kilka razy więcej wody niż w glebie pozbawionej ściółki!), chronią życie gleby i rośliny runa, powoli zamieniają się w próchnicę będącą częścią kompleksu sorpcyjnego gleby i źródłem składników mineralnych dla roślin.W tych sprzyjających warunkach odtwarza się zniszczone runo oraz wycinany i wykaszany przez lata podszyt.
Psy, dzieci i krukowate kopią i buszują w liściach. Jeże zaszywają się w nich i po raz pierwszy od lat jest wspaniale nie tylko na Starym Cmentarzu, w którego bluszczach liście nie były grabione, ale w całym Parku i w innych parkach.

Miasto to jednak nie tylko parki, a parki to nie tylko niekontrowersyjne strefy porośnięte runem lub runem w budowie.
Parki to także tzw. trawniki.
No i wiedziałam, że będzie tak, że - podobnie jak rok temu - spacyfikacje przetargów na pielęgnację zieleni w mieście każą pod koniec zimy posprzątać z nich liście (napisać, że jeże byłoby może lekkim nadużyciem, ale bezkręgowce, poczwarki...).

Ok, to przyjrzyjmy się tym trawnikom.
W parkach takie duże, trawiaste przestrzenie pełnią istotną rolę kompozycyjną:
Park Szczytnicki, luty 2018.
Sądzę, że nie ma potrzeby wchodzić w historyczne analizy i komentować tych zdjęć - widać jasno, co autor (parku i fotek) miał na myśli. 
(jeżeli natomiast zadajecie sobie pytanie, po jaki ch.j te współczesne dosadzenia czegobądź wokół doskonale skomponowanych grup roślin, to znaczy, że zachowaliście przytomność umysłu.)

Spójrzmy na inny park:
Park wiejski, luty 2018.
 
Podoba się?
Jeżeli tak, to powinniśmy się zastanowić, czy nie daliśmy się uwieść Geniuszowi Łysych Pagórków, o którym (w nieco innym, ale równie nieciekawym kontekście) pisał Noel Kingsbury.
Cóż, lasy Wielkiej Brytanii przerzedzone tradycyjnym wypasem wyglądały podobnie i wystarczyło jedynie usankcjonować to jako modę i styl - styl angielskiego parku krajobrazowego.
Drzewa, dynamika wijącej się wody i drogi, kępy krzewów i murawa.
Tylko że nie ma to nic wspólnego z naturalnym leśnym ekosystemem, do którego najbliżej jest parkowi.
Naturalna struktura parku to drzewa, podszyt (krzewy i podrost drzew), bylinowe runo i ściółka. Te elementy wspierają się wzajemnie, zapewniając trwanie parku w dobrej kondycji, o czym zapewne będę pisać w innych postach.
Czyli powinno to wyglądać co najmniej tak, jak w innych częściach tego założenia:
Luty 2018.
Listopad 2018.
Trawnik nie jest naturalną okrywą powierzchni pod drzewami.
Trawnik szkodzi drzewom.
Zabiegi wykonywane na trawniku zagęszczają glebę (ograniczenie dostępu powietrza, zwiększenie spływu powierzchniowego), uszkadzają korzenie (obrywanie drobnych korzeni, uszkodzenia mechaniczne korzeni stabilizujących przez kosiarki, pojazdy, wertykulatory, aeratory), zubażają glebę (wygrabianie ściółki).
Zbieranie liści.
Nie bardzo umiem w grzyby, ale ten żyje na martwym drewnie (zamarły korzeń),
ten u podstawy drzewa (i świadczy o tym, że pozamiatane),
a ten na martwym pniu. Grzyby pasożytnicze atakują osłabione drzewa, a wrotami zakażenia są uszkodzone tkanki. Oczywiście grzyby saprobiontyczne pokazują tylko, ile drzew stracił ten park. Bo mimo że nie kojarzymy zależności, to po dwudziestu latach takiego użytkowania drzewa zaczynają wypadać...
(bez demagogii. To nie jest jedyna przyczyna, ekosystemy są złożone.)
Liście zgrabione z części parku. Idą się kompostować, i bardzo dobrze, ale kompost powinien wrócić do parku - w przeciwnym razie przerwanie obiegu materii będzie miało negatywne konsekwencje dla drzew. W lesie drzewa się samonawożą. Nikt nie nawozi trawnika kompostem, chociaż byłoby to logiczne i pożądane.
Jednosezonowy zbiór liści z parku. Widać na pierwszy rzut oka, ile to PRACY i jakie KOSZTY.
Drzewa szkodzą trawnikowi.
Według wikipedycznej definicji trawnik to "zespół powiązanych ze sobą systemem korzeniowym traw, wykorzystywany w celach ozdobnych w parkach, ogrodach, przydomowych ogródkach itp., strzyżony systematycznie na niewielkiej wysokości w celu wytworzenia maksymalnej jednorodności i uniknięcia wytworzenia się kwiatostanów." (polecam cały niebanalny artykuł).
Tymczasem trawy mają specyficzne wymagania:
- większość gatunków jest światłożądna,
- potrzebują dużo wody (3 - 5 litrów na dobę na metr kwadratowy),
- lubią wysoką wilgotność powietrza,
- wolą stosunkowo niskie temperatury (kilkanaście stopni C),
- lubię przepuszczalne podłoże,
- potrzebują nawożenia, szczególnie azotem.
Większość z tych warunków o wiele lepiej spełnia klimat Wielkiej Brytanii, Irlandii czy Skandynawii, niż Polski. Dlatego trawniki rosną tam "same", a u nas na początku lata zamieniają się w wysuszone rżyska. Jeżeli dołożymy im zbyt częste koszenie, brak zabiegów poprawiających jakość podłoża, podlewania i nawożenia - a do tego jeszcze cień drzew - to możemy przestać mówić o trawnikach, tym bardziej, że nie spełniają definicji trawnika także pod względem składu:
Park Grabiszyński, luty 2019. Nie trawnik, a zielnik?
Mesznik? Warto wspomnieć, że często oskarżamy mech o to, że na "kwaśnej glebie" "niszczy" trawnik. Mylimy skutek z przyczyną - na zbitej, nieprzepuszczalnej glebie, w cieniu trawa ginie z powodu nieodpowiednich warunków, a w puste miejsca wchodzą mchy, rośliny pionierskie. Żadne antymchy ani wapna na to nie pomogą.
Pokrycie gruntu, hmmm? 30%?
Cóż możemy uczynić w tej sytuacji dysonansu?
Możemy zrezygnować z utrzymywania trawnika pod koronami drzew.
Park Grabiszyński, tzw. Strefa Ozdobna, luty 2019. Tu zostają liście.
Tu niefajnie z tym jeżdżeniem.
Tu powinny zostać liście (szpilki).

t
Tutaj i tak nie ma trawnika.
Korona mała, ale ok :-)
To można uznać za trawnik ;-)
Unikniemy w ten sposób zagęszczania gleby i uszkodzeń korzeni:
A co będziemy mieli zamiast trawnika, uuups, klepiska?
Mniej roboty. Zaoszczędzony czas i pieniądze można wykorzystać inaczej.
Ściółkę, jak w Parku Leśnickim. Piękną, grubą, pełną robaków, wilgotną i pachnącą.
Styczeń 2019.
Po kilku latach - runo. Takie zwykłe, jak w Parku Wschodnim:
Czerwiec 2018. Podagrycznik zwyczajny, pióropusznik strusi.
 Lub zupełnie niezwykłe, jak w prawdziwym grądzie. Bo dlaczego nie?
Grąd kokoryczowy - rezerwat Zwierzyniec, kwiecień 2018.
Wszystko powyższe można odnieść również do małej skali ogrodu przydomowego. Tylko w takim ogródku możemy sobie posadzić runo, zamiast dochodzić do niego odkładaniem ściółki.
W parku też zresztą możemy sobie posadzić :-D 
To może następny wpis będzie o runie?
🌿🌿🌿
Czasami mam wrażenie, że lata intensywnej "pielęgnacji" zieleni w miastach stawiają nas w sytuacji powoli gotowanej żaby. Na świecie wyprodukowano dużo sprzętu, który aż prosi się, żeby go użyć. Te wszystkie piły, kosiarki i dmuchawy tak wspaniale ułatwiają pracę, a ludzie tak bardzo potrzebują ładu i bezpieczeństwa. Tak łatwo przekonać klientów opętanych żądzą porządku, że użycie tego sprzętu jest wskazane. Ponieważ często na poziomie prywatnych ogrodów, miast i gmin porządkami zarządza ktoś, kto się nie zna na przyrodzie, usługi są outsourcingowane przez przetargi, a zarządy nie pełnią funkcji edukacyjnej wobec końcowych odbiorców, czyli mieszkańców - jest jak jest. Końcowi odbiorcy wymuszają realizację swoich potrzeb, wynikających często z braku świadomości. Ta psychoza "panowania nad światem" i kompulsywne dbanie o "porządek i bezpieczeństwo" jest zmorą współczesności i nie pochodzi z zewnątrz, chociaż jest łatwo zewnątrzsterowna. Pamiętam te czasy słodkich nieporządków, kiedy ludzie nie mieli jeszcze głowy do niszczenia przyrody. Jak bardzo różni się do nich obecna rzeczywistość - widzimy tylko w zdziwieniu nad starymi zdjęciami. Żaba właśnie dochodzi na twardo.
Jestem w wielu grupach ogrodniczych na fb - podobno ogrody to przestrzenie dla przyrody, tymczasem często wszystko, czego nie da się spryskać środkiem owado - lub grzybobójczym, polewa się roundupem, glebę przykrywa czarną szmatą i tworzy sterylną, zestetyzowaną, maksymalnie różną od otaczającego krajobrazu enklawę. W zasadzie polecam tę bańkę dla balansu. 
Andrzej Gąsiorowski napisał gdzieś, że w pogoni za porządkiem i bezpieczeństwem (a tak naprawdę w ucieczce od egzystencjalnego lęku, od którego nie ma ucieczki w schyłkowym antropocenie) budujemy sobie hospicjum. W hospicjum jest spokojnie, sterylnie i bezpiecznie. I ludzie tam umierają.
Pozdrówka, Megi.

PS. Z edukacji klimatycznej na dziś: stary tekst z Muratora: "Dziwi mnie, że w Polsce, w architekturze krajobrazu nikt nawet nie próbuje się zastanowić, jaki wpływ na to, co projektujemy, mają  zmiany klimatyczne, wzmagający się brak wody czy stały wzrost cen energii i surowców naturalnych. W Polsce wciąż projektujemy hektary intensywnie nawadnianych trawników, realizujemy tereny zieleni wymagające bardzo intensywnej pielęgnacji, a co za tym idzie, bardzo kosztowne w utrzymaniu. Nasze parki to obrazki żywcem przeniesione z tego, co w wielu krajach praktykowało się w latach 70-tych, kiedy ropa była tania, o oszczędności wody nikt nie myślał, a wszystko spryskiwało się tonami herbicydów." Dziewięć lat i dopiero zaczynamy się ogarniać.
W roku wyborczym szczególnie ważny wydaje się tekst, na podstawie którego powinniśmy wyrobić sobie zdanie, na kogo warto. Stosunek do próby rozwiązania energetycznego kryzysu stanie się podstawowym kryterium wyboru.
PS. W lasach jest dużo gorzej niż w zieleni miejskiej. Po prostu są rabunkowo wycinane. Amazonia dzieje się tu.

22 komentarze:

  1. Ostatnio "rozwalił" mnie na więlu ogrodowych stronach fb wpis o takim trawniku. Widziałaś? http://www.twojediy.pl/jak-zalozyc-trawnik/ I to sie nadal niestety podoba....

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. nie widziałam. Tzn. widziałam tylko jako zajawkę, zdjęcia przed i po, i pominęłam jako niewartą uwagi masakrę estetyczną. Tymczasem o tym, co tam zrobiono źle, można napisać długi post. Przede wszystkim jednak: ludziom wciąż się wydaje, że Ziemia należy do nich, i to, że dzierżawią od Przyrody (zresztą nie płacąc) na kilka lat jej mały kawałek upoważnia ich do działań wbrew Życiu. Są małymi szkodnikami ryjącymi w naskórku Planety. Powinno się ich wytępić. Tak, tych konkretnych, którzy kupują działki w lesie/innym siedlisku po to, żeby je zniszczyć.

      Usuń
    2. "Ponieważ nie mamy murków przy płocie, położyliśmy wzdłuż siatki plastikowe obrzeże, które nie pozwoli, aby las do nas wszedł."
      To zdanie zawiera w sobie wszystko, co jest w podlinkowanym blogu. Nie ma jak przenieś się do lasu i robić wszystko, żeby nie mieć lasu :(

      Usuń
    3. Właśnie przejrzałam ten wpis. Zatkało mnie. Pomijam czyjeś poczucie estetyki (te faliste palisadki, tuje-drapaki i agawy pod sosnami), ale świadomość ekologiczna - ŻADNA. Megi, długa droga przed Tobą i takimi jak Ty. Ja nawet nie wiem, czy to po prostu droga, to orka na ugorze

      Usuń
    4. To prawda, Emilia. Też zwróciłam uwagę na to zdanie.
      Monika - chyba nie mam siły mierzyć się z tą ludzką bioróżnorodnością :-(

      Usuń
  2. Już mnie nie ma na fb, ale po przestudiowaniu książek, blogów i vlogów zrozumiałam istotę permakultury dla środowiska. Bardzo mocno się w to wkręciłam i pierwsze kroki poczyniłam w moim ogrodzie. Dlatego doskonale rozumiem Twoje przesłanie.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Permakultura jest super, pod warunkiem, że nie podchodzi się do niej dogmatycznie. Zresztą jak ze wszystkim.

      Usuń
  3. Tak! Zyję wystarczająco długo, żeby zaobserwować, jak "kult trawnika" po kolei wyniszcza parki - Grabiszyński (tam dzięki działaniom społecznym jest obecnie znacznie lepiej), Zachodni, Kleciński... Mam nadzieję, że ten artykuł dotrze do wielu czytelników i skłoni ich do przemyśleń.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. nie wiem, czy dotrze, ale to tylko jeden z wielu głosów. Bardzo szkoda mi tych parków ograbianych z liści. I, żeby nie umknęło, wklejam szerszy kontekst konsekwencji ugniatania gleby, na który zwrócił uwagę znajomy dendrolog (Piotr Tyszko - Chmielowiec zresztą): "To jest tak: gleba to złożony ekosystem, którego mieszkańcy (korzenie drzew, strzępki grzybów, dżdżownice i inne robale, nicienie, roztocza, ssaki - np krety i nornice - bakterie...) żyją w przestworach pomiędzy cząstkami gleby. Dzięki nim kręci się rozkład substancji organicznej i uwalnianie biogenów z minerałów w glebie. Wszyscy oni potrzebują do życia tlenu i energii. Energia dostarczana jest przez rośliny fotosyntetyzujące nad ziemią w postaci materii organicznej - obumarłych korzeni, opadu liści i obumarłych konarów i pni. Tlen musi przedostać się przez glebę. Jeśli gleba jest ubita, jeśli na jej powierzchni jest klepisko, to całe to glebowe życie się dusi i umiera. A martwe korzenie są rozkładane przez grzyby i nie tylko nie dostarczają wody do korony, ale i przestają utrzymywać drzewo w glebie i częstym skutkiem jest upadek drzewa. Wtedy widać, że korzenie obgniły."

      Usuń
  4. A ja szczęśliwie nieświadoma bo niezafejsdzbuczona, he, he, he. Co do tyrawnika moje zdanko znacie, monokultura rodem z Albionu w którym tak po prawdzie owieczki ją wprowadziły ( z tych owieczków uprzędła się wielkość Anglii znaczy te zielone połacie to czysto merkantylna sprawa, żadne tam celowe "artystyczne" działanie jak to zapuszczanie mchów w japońskich ogrodach - W XVIII wieku tak zdewastowany teren uchodził po prostu za wiejski a że akurat sielanka zrobiła się modna to "zielona ruń" wlazła do kanonu country garden ) i której wyraźnie służy wyspiarski klimat i zamiłowanie do gier uprawianych na równiutko podskubanej ( drzewiej )lub strzyżonej ( łobecnie ) trawce. Mam nadzieję że u nas tyrawniki po prostu załatwią koszty ich utrzymania. Dla przyspieszenia tego zjawiska brakuje mi jeszcze zakazu stosowania herbicydów załatwiających "chwasty" w trawie ( bo wimbledony zrobią się naprawdę kłopotliwe w obróbce ). Miejsce tyrawnika jest w ogrodowym muzeumie albo na boisku czy tam innym korcie. I nie ważne czy to jest ogród publiczny czy prajwertny, tyrawnik jest be, można go przeca zastąpić murawą. :-)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. tak będzie, pewnie wcześniej, niż nam się wydaje...

      Usuń
  5. Jak zwykle zrobiłam błąd a może nawet błędy ( tylko nie wyłuskałam ) - nieważne zdaje się piszę się łącznie. Wstyd! :-/ A może mam dysleksję starczą albo co? :-O

    OdpowiedzUsuń
  6. Niby zwykłe runo w Parku Wschodnim, a tak niezwykłe. Może dożyję jeszcze czasów, że ta naturalność, będzie na mnie spoglądać zdecydowanie częściej :)

    OdpowiedzUsuń
  7. Obecnie w dużych parkach Londynu odchodzi się od tradycyjnych trawników pod drzewami. Właśnie z tych powodów które wymieniłaś. Na ich miejsce pojawiają się albo charakterystyczne rośliny runa leśnego. Lub jak to przystało na Anglików dużo bardziej uładzone kompozycje, niemniej spełniające podobną rolę.

    OdpowiedzUsuń
  8. Obawiam się, że padłam ofiarą uroku Łysych Pagórków - lubię angielski krajobraz, mimo jego skrajnie antropocentrycznego charakteru. Lubię niski podszyt i sosnowe bory przezierne hen, hen wgłąb. Ciekawe, z czego to wynika - może to odzywa się we mnie atawistyczna tęsknota za sawanną, jak sugeruje Noel?
    Ale nie upieram się przy trawniku, bo rzeczywiście jego jakość w polskich parkach jest - no nie oszukujmy się, jest żadna. Nie ma więc sensu bronić rozwiązania, które nie działa, jeśli na się pod ręką łatwiejszą, przyjemniejszą i zdrowszą alternatywę. A że tarzałam się w łanach podagrycznika w Parku Wschodnim, to przymuję tę alternatywę z entuzjazmem.
    Hanako

    OdpowiedzUsuń
  9. A ja z pełną premedytacją znoszę z lasu na działkę siewki sosny, brzozy, dębu, olchy czy jałowca. Po co? Dla przyszłej ściółki.
    Z podagrycznikiem nie walczę choć zadomowił się na dobre w malinach(zrywam zielone części roślin wiosną by dać szansę tym drugim). Malin nie brakuje od lat.

    OdpowiedzUsuń
  10. Nowoczesne ogrodnictwo i trendy w architekturze krajobrazu stawiają na zielony dywan. Trendy się zmieniają, może niedługo będzie runo :)

    OdpowiedzUsuń
  11. Bardzo do mnie przemawia idea ograniczania trawnika i zastępowania go czym innym. Niech będzie, że łąką, czy runem pod drzewami i krzakami.
    Ty Megi, jak znowu będziesz w okolicy, to MUSISZ do nas wpaść i zrobić wykład dla Latającego. Ja go nawet nie próbuję przekonać, ale gdybyś mu zapodała profesjonalną eko -bio -gadkę z elementami ratowania planety w swoim najbliższym otoczeniu zwłaszcza w kwestii oszczędzania/ gromadzenia wody w glebie, to by posłuchał. Więc.

    OdpowiedzUsuń
  12. No wreszcie ktoś to powiedział. Trawniki mają swoje miejsce tam gdzie nie ma drzew. Ja nie rozumiem tego jesiennego grabienia. Ktoś posadził drzewa i nie spodziewał się, że zrzucą liście? To jest bez sensu. Liście powinny sobie ładnie zgnić pod śniegiem, a wiosną urośnie nowa trawa. Co to komu przeszkadza?

    OdpowiedzUsuń
  13. Bardzo ciekawy artykuł, bardzo ciekawe komentarze. Mój wpis może nie będzie tak fachowy ale go zamieszczę. Posiadam 1h tzw. podwórka (ogrodu)jak zwał tak zwał, większość to trawnik (taki stan odziedziczyłam wprowadzając się tutaj 5 lat temu). Staram się to zmienić własnie na bardziej naturalistyczny stan. Dlaczego ? Jednym z powodów jest to, że stałam się niewolnikiem własnego trawnika, gdyż jego koszenie zajmuje mi masę czasu godziny dziennie dziesiątki godzin tygodniowo. Ostatnio znajomy zapytał się mnie czemu nie posypię czymś tego trawnika żeby nie rósł mi w nim mech. Odpowiedziałam mu, że ja nie chcę usuwać tego mchu bo jak dla mnie może on rosnąć wszędzie i całkowicie wyeliminować trawę. Spojrzał na mnie jak na dziwoląga...Kiedy sadziłam paprocie przyniesione z lasu sąsiadka mówi do mnie: Co ty robisz one rozrosną się jak chwast... Powiedziałam jej, że o to mi chodzi! Niestety paprocie nie chcą rosnąć u mnie jak chwast .

    OdpowiedzUsuń
  14. Pamiętam coroczne prace społeczne w liceum - grabienie liści w parku pod drzewami... A Wasz Park Grabiszyński jest piękny. Mojemu sercu zdecydowanie bliższe są krajobrazy zadrzewione niż otwarte łąki. Bardzo ciekawy i skłaniający do refleksji artykuł. Opadłe liście i runo pod drzewami, a także średnie piętro roślinności - popieram jak najbardziej. A co z przydomowymi ogrodami? Próbuję utrzymać u siebie trawnik (z wyrzutami sumienia, przyznaję), ale coraz bliżej mi do rezygnacji z niego na rzecz swobodnej murawy. Twój artykuł na pewno przyspieszy tę decyzję.

    OdpowiedzUsuń
  15. I dziękuję za polecenie artykułu Kingsburego o Capability Brownie! Pozwolił mi zobaczyć efekty jego działania zupełnie z innej strony.

    OdpowiedzUsuń

komentarze cieszą autorkę :-)
(moderuję komentarze do starszych postów :-)