ogrody bez glancu

Na przełomie miesięcy podróżowaliśmy przez Wschód.

Wielkie słowa- podróż (jednak z 1 500 km się zrobiło) i Wschód (ale Wschodem jest dla mnie wszystko na prawo od Krakowa, z pozycji Niederschlesien taka sama egzotyka, jak Bretania).

Odwiedziliśmy prywatne ogrody w różnym stopniu rozwoju, które niewątpliwie mają ze sobą wiele wspólnego, coś, co trudno było mi spiąć do chwili przeczytania genialnego komentarza Taba Azy pod moim poprzednim postem- otóż ogrody te NIE MAJĄ GLANCU.

(i to jest bardzo dobre, żeby sobie ktoś coś nie myślał)

Wyjaśnijmy, czym jest glanc. Znów najlepiej robi to Taba Aza, ja natomiast znalazłam odpowiednie fotki.

Glanc zaczyna się od obsadzenia granic, często jeszcze w fazie budowy.

W międzyczasie mogą zdarzyć się niepowodzenia

ale po ciężkiej walce otrzymujemy glanc.

Przy okazji także ogródek jordanowski, teren zielony, ogród estetyczny- lubię blog Wery, naprawdę- tyle mamy na to kreatywnych określeń.

Po pewnym czasie ogródek zaczyna wyglądać jak skrin z gardenpazel

a za kolejne pięć lat- jak śmietnik.

To są, prosz państwa, wbrew pozorom, projektowane ogrody. Ale co na papierze/w komputerze, to w ogrodzie. Takie ogrody, jakie projekty. Prawdaż.

Żeby glanc utrzymać, potrzebny jest nieustający dopływ energii w postaci pracy i kasy. To ogrodowa czarna dziura.

Glancowi mówimy nie, często marzy nam się ogród przynajmniej ogarnięty, ale kluczem jest jego powierzchnia.

Doświadczenie uczy, że jedna osoba jest w stanie ogarnąć urządzony ogród do 2 000 mkw mniej więcej.

Tak.

A co, cholibka, jak on w fazie pola lub sporo większy?

Uciekamy się do trików i kreatywnych rozwiązań.

Zaprojektuj go dobrze.

Mogłabym, śladem najpopularniejszych i najlepszych, zawołać- zleć to mnie, ale i tak swój swego znajdzie, Aneta (Nie Tylko Meble) pierwsza napisała, że jej wiejski park zaprojektuje Megi. Bloger blogerowi zgotował ten los, wszystko na wizji, jak się pożremy, to będzie zabawa :-) ale na razie jesteśmy zgodne w pomyśle bezpretensjonalnego, wręcz uproszczonego ogrodu. Łatwego do ogarniania.

Ma on umościć się w krajobrazie wsi objętej łukiem Wisły, w miejscu, które daje poczucie spokoju (za działką znajduje się rozległa przestrzeń łąkowego obniżenia i daleki widok) i oparcia (o ścianę drzew na sąsiedniej działce, zabudowane w kwadrat podwórze, powtarzalny schemat zabudowań we wsi). 

Miejsce sprawia wrażenie nieco zagubionego. Styl końca świata. Mój styl.

Dom w remoncie, warsztat działa. Aneta.

Okrężnica bagienna.

Nadwiślańskie łąki. Niby nic.

Sąsiedztwo.

Trybula leśna.

Śniedek baldaszkowaty w dawnym ogrodzie.

"Zaprojektuj go dobrze" to oczywiście wielka enigma obejmująca osadzenie w krajobrazie i kontekście wsi, wykorzystanie widoków i skojarzeń, dobór roślin uwzględniający preferencje właścicieli (jak, powiedzcie, można nie lubić czarnego bzu??), ale przede wszystkim warunki glebowe i inne uwarunkowania siedliska. Takie tam banały. 

Warto też znaleźć jakiś klucz. Dla mnie będzie to

widok zagumienny

Artur Trojanowski, Koniec lata, obraz spotkany kilka dni później w Lanckoronie.

Rozległy widok sprowadzony do schematu i esencji- narys, kontrast, drżenie powietrza.

A jeśli mamy spory ogród, obsługiwany z doskoku w nieliczne weekendy, z odziedziczonymi nasadzeniami, z roślinami specjalnej troski, których obecność jest efektem nowej kolekcjonerskiej pasji, miłości do róż i bylin oraz spontanicznych zakupów?

Tak ma Ania (Anonimowa Ania) na Podkarpaciu.

Ogródź ogród.

Siatka leśna jest niewyględna, ale w miarę skuteczna (dziki się przebiją, sarny i drapieżne ptaki mogą nie zauważyć i się zaplątać- dlatego powinno się wplatać w nią jasne taśmy). Cudownie byłoby mieć ogród nieogrodzony, ale apetyt sarenek na kwiatowe pączki i korę drzew wyleczy was z takiego sposobu ogrodowania.

Przygotuj glebę, weź ją pod uwagę.

Ogrodowanie na skale nie jest łatwe ani przyjemne. Gliniastą, zwięzłą glebę należy (w miarę możliwości) uprawić z piaskiem rzecznym i kompostem. Jednak glina to glina, a hektary to hektary- nie wszędzie i nie zawsze da się i można uprawić. Wtedy trzeba sadzić to, co da radę. Takie oczywiste, a takie trudne :-)

Ściółkuj albo nie ściółkuj.

Ściółkowanie ma mnóstwo zalet (oszczędza wodę w glebie, ogranicza rozwój chwastów, ułatwia plewienie) i kilka wad (ślimaki chętnie spędzają dnie w wilgotnej korze). Można ściółkować skoszoną trawą, co ma wiele zalet (utylizacja pokosu, wszystkie propsy ściółki) i kilka wad (jeżeli warstwa trawy jest gruba, to zamiast przesychać, rozkłada się beztlenowo, wydzielając gnilny zapach, dodatkowo ogrzewając rośliny i zużywając azot z podłoża).

Ogarnij permakulturę w praktyce.

Permakultura to system projektowania oparty o etyczne zasady troski o Ziemię i jej mieszkańców, ale także zestaw metod uprawy, mający na celu optymalizację kosztów (również czasowych, środowiskowych). Użycie tego, co zbędne i pod ręką (na przykład rozłożenie kartonu, pod którym wyginą niechciane rośliny, a później ulegnie on rozkładowi, ściółkowanie skoszoną trawą obrzeży rabat) wpisuje się w tę filozofię.

Stosuj tradycyjne rośliny, które dobrze rosną w okolicy, układaj z nich proste widoki.

Na tym polega siła i piękno wiejskich ogrodów- rośliny, które "same rosną" i nie chorują, są zielone, sezonowo zmienne, ładne same w sobie, obficie i niezawodnie kwitnące, na tyle bezpretensjonalne, że łatwo je ze sobą zestawić. Nie muszą to być wyłącznie tradycyjne rośliny (czosnek karatawski ze zdjęć powyżej daje radę), ale powinny występować w większych grupach i powtarzać się w różnych miejscach ogrodu, sprawiając wrażenie spontanicznie rozsianych. Nie powinniśmy unikać roślin ekspansywnych, nasiewających się- zrobią dla nas dobrą robotę.

Rób rozsadę. Roszadę.

Nie masz wyjścia. Albo masz- pracuj więcej i zarób na te miliony sadzonek. Ale wtedy nie będzie czasu na radosne ogrodowanie. Produkcja roślin z siewu, dzielenie bylin, ukorzenianie sadzonek to też część radosnego ogrodowania :-)

Stosuj rośliny rodzime z okolicznych siedlisk.

Miodownik melisowaty.

Bodziszek żałobny.

Poznawanie okolicznych siedlisk ;-)

 O tym będzie osobny wpis- co tam rośnie, na tym Wschodzie, tak różnym od Zachodu. "Z okolicznych siedlisk" nie znaczy, że należy je stamtąd pozyskiwać. Wręcz przeciwnie- bardzo nie należy, nawet, jeżeli wydają nam się pospolite (bo gdyby tak każdy... bo zmniejszamy pulę genową w środowisku, a niekoniecznie roślina nam się przyjmie). Należy kupować, ale też bardzo uważając, skąd i od kogo, żeby nie generować popytu i mody na pozyskiwanie z naturalnych siedlisk.
Kupowanie, przeklejam z postu o ogrodzie Karla Foerstera, jest ważne z dwóch powodów:
- tworzy modę na zwykłe rośliny, a co za tym idzie- na bardziej przyjazne środowisku ogrody, takie, w których nie trzeba wylewać cystern chemii i mnożyć nakładów pracy,
- w środowisku nie ubywa tych niby- pospolitych, niezagrożonych (a co my tak naprawdę o tym wiemy) roślin, różni łowcy ich nie pozyskują, bo łatwiej i pewniej kupić. W ten sposób pula genetyczna tych gatunków powiększa się.

Uprawiaj to, co kochasz.

Skoro róże, to dlaczego nie róże? bo kapryśne, bo szkodniki i choroby, bo trzeba okrywać na zimę?

Ale skoro kochasz, to przecież wybaczasz?

Ogroduj w zgodzie z przyrodą.

Daj spokój opryskom, bezpośrednio lub pośrednio szkodzą one wszystkim. Taka poskrzypka liliowa- ileż ona zje (ślimaki i mszyce to insza inszość, ale tylko wtedy, kiedy pojawiają się masowo). Nawożenie kompostem jest w porządku (zwiększa pojemność sorpcyjną gleby i dostępność glebowych "dobrutek", jak mówi Tabazella, dla roślin), nawozy mineralne, owszem, likwidują okresowe niedobory pierwiastków (i wtedy należy je stosować), ale stosowane rutynowo wpędzają ogrodników w kłopoty- rośliny szybciej rosną (dużo cięcia) i słabiej drewnieją (mszyce mniam mniam).

Pies to część rodziny i przyrody, są różne sposoby na pogodzenie jego obecności z kruchymi roślinami. Przeważnie ;-)

Zaprojektuj dobrze ;-)

Podkarpacie. Smog, pacześność i nadmiarowość, trudna kraina.

Korzystaj z krajobrazu, twórz widoki, oprawiaj istniejące i tak dalej. My tak już drugi rok, ale do przodu.

Ciesz się ogrodem :-)

Trawa nie zając, nie ucieknie spod kosiarki, chociaż może będzie się bardziej nadawać pod kosę. Na sądzie ostatecznym też nikt nam raczej nie wypomni, że nie dopilnowaliśmy róż i mało rześko niszczyliśmy ślimaki. Świętujmy i celebrujmy ogrodowanie, bez zadęcia i napinki, jak jakieś Brytole.

Tak to wygląda u Ani, dzielna dziewczynka, prawda?

Znów przywołam Taba Azę z wpisem o ogrodzie w stylu country, jakże przydatnym w zaistniałej sytuacji.

(w komentarzach bezcenne: o tej porze roku "glancyści zaczynają przeżynać walkę z chwastami i wpadają w histerię")

Ogród Barbary, zwanej w pewnych kręgach Rabarbarą, to jedna z najpiękniejszych działek, jakie widziałam ever.

Barbara uwija się po nim jak jakaś Vita Sackville- West (ino mniejsza i ładniejsza), w ślicznych kaloszkach i eleganckim outficie.

Oto premiera w internetach.

 Barbara jest sama w sobie. Niedawno dała dom trzem kotom, ale kto by nie dał? jakby mógł?

Błyskotek.

Dom Barbary to jakaś bajka.

Cała ta stylówa ot tak na co dzień, jakby nie mogło być inaczej.
Czego możemy się nauczyć ogrodowo od Basi?

Najlepsze są prawdziwe przedmioty i naturalne materiały.

Krakowska kostka brukowa.

Tylko takie szlachetnie się starzeją (oczywiście często szybciej niż syntetyki, jak schody na ostatnim zdjęciu, nadające się do wymiany).
Za tymi nowymi, modnymi i rewolucyjnymi stoją marketingowcy, którzy potrafią mieszankę odpadów (trocin i pcv) uklepać w deskę, sprzedać ją drożej od dębu (oczywiście sprzedać glancystom) i wmówić nabywcom, że za dziesięć lat wcale nie będzie to wyglądać jak zużyta reklmówka- nierozłożona, ale zmolestowana.

Celebruj widoki, świętuj czas.

Ustaw fotel na tarasie, ławeczkę w zapachu lip (a obok Jednorożca, ale to później).

Po to jesteś na tym świecie, żeby go docenić. Pełnia księżyca, wiosna, letnie przesilenie- wszystko nadaje się do świętowania.

Stwórz swój świat.

Wiem, że namawiałam- zawsze namawiam- do otwierania ogrodu na krajobraz, korzystania z pożyczonych widoków. Ale co, jeżeli drzewa urosły albo nie kochamy cyfilizacji lub sąsiadów? Jedno i drugie to także kejs Moherii, przecież się nie wytnie, zawsze można pójść/pojechać na jakąś górkę/łąkę, na ogrodzie świat się nie kończy.

Ocal stare drzewa.

Jabłoń może żyć 250 lat. Ta, namiętnie przeze mnie fotografowana, swoje przeżyła, uderzenie pioruna odarło ją z kory, próchnieje w środku, od dawna suchy konar leży na ziemi. Mimo to każdej wiosny ubiera białą suknię i triumfuje nad śmiercią. Im jestem starsza, tym bardziej empatyczna wobec starych drzew- nie chciałabym, żeby ktoś pozbył się mnie dlatego, że jestem za duża lub brzydka.

Nie wykaszaj jak nawiedzony.

Kwitnący podagrycznik.

Łan turzycy drżączkowatej w części leśnej.

Wilgotna łąka.

Naprawdę wystarczy dwa razy w sezonie (koniec czerwca/lipiec, wrzesień/październik), raz (sierpień/wrzesień), raz na dwa lata. Można robić moje ulubione koszone/niekoszone. Pamiętajcie, że częste koszenie promuje trawy (ewolucyjnie przystosowane do zgryzania), zmniejsza populację roślin dwuliściennych (nie wszystkie zdążą się wysiać).
Do tej prawdy dochodzi się przy powierzchni powyżej jednego hektara.

Hołub to, co wyrosło spontanicznie.

Bniec czerwony, żywokost lekarski, kosaciec żółty i wiele innych (bywa, że i podagrycznik, i buławnik) zasługują na atencję.

Pokochaj rośliny, które same rosną w twoim ogrodzie.

Dobór roślin ma kluczowe znaczenie. Łubin, smółka, orliki, kosaćce, wieczornik damski, jastruny, rutewki, kocimiętka, przywrotniki i wiele innych będą dobrze rosły na gliniastej glebie u podnóża gór i rozprzestrzeniały się po ogrodzie.

Posadź sobie raryteta.

Większość ogrodników cierpiałaby, gdyby im tego zabronić. Tulipanowiec i ambrowiec rosną świetnie, znajdzie się miejsce na kaliny i derenie...

Wpleć w ogród jadalne.

Sad niebasiowy, tylko przykładowy.

Maliny przynajmniej zajmą dużo miejsca, nie trzeba będzie regularnie kosić ani plewić... a te wszystkie rabarbary, śliwki, morwy, poziomki zawsze mogą się przydać.

Nie usuwaj przekwitłych kwiatów azali i różaneczników.

Możesz to zrobić na malutkim krzaczku... i na metrowym krzaczku, może na półtorametrowym... i tak kiedyś przestaniesz, więc równie dobrze możesz nie zaczynać. To tylko kwestia estetyki, estetyka nie jest najważniejsza.

***

Najważniejsze jest to, że w powyższych ogrodach (nawet tych, których jeszcze nie ma, bo Aneta ogrodowała, odkąd ją znam) jest bardzo mało glancu, a bardzo dużo ogrodu. Dużo pracy, ale i dużo emocji. Wiele wątpliwości, ale mnóstwo satysfakcji. 

I tyle pozytywów :-) 

W zajawce programu "Wielkie odrodzenie brytyjskich ogrodów" znalazło się stwierdzenie: "Brytyjczycy są dumnymi ogrodnikami". Nie przyszłoby mi to do głowy, ale tak, bądźcie dumnymi ogrodnikami, ja natomiast znajdę sobie niszę nie projektowego garden guru, tylko raczej ogrodowego kołcza.

Hm, miałam zamiar zarzucić was nieglancowymi ogrodowymi pomysłami podpatrzonymi po drodze u artystów, ale moglibyście nie znieść takiej dawki inspiracji. W końcu są jeszcze warzywniki Agniechy i Dorotki, to trudne doświadczenie.

Pozdrówka, Megi.